Młodociany – kto to taki?

Osoba, która ma ukończone 15 lat a nie przekroczyła jeszcze 18 lat, w rozumieniu przepisów kodeksu pracy określana jest jako młodociany. Aby młodociany mógł zostać legalnie zatrudnionym pracownikiem,  musi spełniać łącznie następujące   warunki:

• mieć ukończone co najmniej 15 lat,
• ukończyć co najmniej 8-letnią szkołę podstawową lub gimnazjum,
• przedstawić świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.

Natomiast pracodawca może go zatrudnić wyłącznie na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Jeżeli decyduje się na zawieranie takich umów, powinien prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. O zawarciu umowy pracodawca informuje wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego. Jeżeli pracodawca jest rzemieślnikiem, musi poinformować również izbę rzemieślniczą.

UMOWA O PRACĘ Z MŁODOCIANYM

Umowę o pracę z młodocianym sporządza się na piśmie. Powinna ona spełniać te same wymogi co zwykła umowa na czas nieokreślony, a ponadto określać:

1. rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
2. czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
3. sposób dokształcania teoretycznego,
4. wysokość wynagrodzenia.

Umowę podpisuje się z młodocianym oraz jego opiekunem prawnym (rodzicem).

Przygotowanie zawodowe może mieć formę:

• nauki zawodu, czyli zajęć praktycznych i dokształcania teoretycznego mających na celu  przygotowanie do pracy w charakterze robotnika wykwalifikowanego lub czeladnika,
• przyuczenia do wykonywania określonej pracy, którego celem jest przygotowanie do pracy w charakterze  robotnika przyuczonego i które nie wymaga odbycia nauki zawodu.

W praktyce w firmach instalacyjnych  najczęściej realizowana jest nauka zawodu i tej formie przygotowania zawodowego będzie poświęcona  dalsza część artykułu.

Czas trwania i miejsce odbywania

Umowę o pracę w celu nauki zawodu zawiera się w terminach przyjęć kandydatów do szkół branżowych.

Umowę co do zasady zawiera się na czas nieokreślony. Zatrudnienie młodocianego na czas określony jest możliwe tylko wtedy, gdy pracodawca zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę uczniów, niż to wynika z jego potrzeb. W takim przypadku umowa nie może być zawarta na czas krótszy niż przewidziany planem nauczania dla danego zawodu (24 lub 36 miesięcy). Wynika stąd zarazem, że przepisy nie limitują ilości uczniów odbywających naukę zawodu w tym samym czasie u jednego pracodawcy.

W praktyce pracodawcy często zatrudniają uczniów na czas określony, od dnia 1 września do 31 sierpnia roku następnego.

Zawieranie umów na czas określony nie oznacza, że uczniowi można wręczyć wypowiedzenie bez podawania przyczyny. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:

• niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
• ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
• reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
• stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.

W razie konieczności wypowiedzenia umowy pracodawca ma obowiązek zawiadomić o tym przedstawiciela ustawowego ucznia (rodzice albo opiekunowie) oraz szkołę (jeśli jest rzemieślnikiem to również izbę rzemieślniczą) w celu umożliwienia młodocianemu kontynuowania nauki zawodu.

Miejscem odbywania przygotowania zawodowego jest siedziba pracodawcy albo miejsce, w którym prowadzi on działalność.

Sposób dokształcania teoretycznego

Obowiązkiem pracownika młodocianego jest dokształcanie się w zakresie szkoły ponadpodstawowej lub w formach pozaszkolnych (np. kursy doszkalające) do ukończenia 18 lat. Dlatego w umowie należy wpisać, w jaki sposób obowiązek ten będzie realizowany, np. „poprzez naukę w Branżowej  Szkole I stopnia nr 10 w Gdańsku”.

Wysokość wynagrodzenia

Młodocianemu pracownikowi za wykonaną pracę przysługuje wynagrodzenie. Wysokość tego wynagrodzenia jest uzależniona od czasu trwania nauki i wynosi:

• w pierwszym roku nauki nie mniej niż 5%,
• w drugim roku nauki nie mniej niż 6%,
• w trzecim roku nauki nie mniej niż 7%
  przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, ogłaszanego przez prezesa GUS.

Od wynagrodzenia ucznia należy odprowadzać wszystkie składki ubezpieczeniowe. Uczniowi przysługują takie same świadczenia jak innym pracownikom, czyli np. zasiłek chorobowy lub macierzyński.

Pracodawca, który zatrudnia uczniów w celu przygotowania zawodowego, może również starać się o refundację ich wynagrodzeń i składek ubezpieczeniowych. Wniosek o refundację składa się do wojewódzkiej komendy ochotniczego hufca pracy. Jeżeli zostanie rozpatrzony pozytywnie, komenda OHP zawiera z pracodawcą umowę o refundację. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronach internetowych wojewódzkich urzędów pracy oraz pod adresem  http://www.ohp.pl/.

Zakończenie nauki

Nauka zawodu kończy się egzaminem (teoretycznym i praktycznym). Uczniowie, którzy kształcą się w szkołach branżowych i są zatrudnieni u pracodawcy nie będącego rzemieślnikiem przystępują do egzaminu przed państwową komisją egzaminacyjną, bezpośrednio po uzyskaniu świadectwa ukończenia szkoły. Po zdaniu egzaminu absolwenci szkół branżowych otrzymują tytuł zawodowy robotnika wykwalifikowanego.  W przypadku uczniów zatrudnionych u pracodawców będących rzemieślnikami egzamin kwalifikacyjny na tytuł czeladnika odbywa się przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej.

Tytuły czeladnika i robotnika wykwalifikowanego są tytułami równorzędnymi.

Jeżeli uczeń zatrudniony był na czas nieokreślony, po zakończeniu nauki umowa trwa nadal, przekształca się w „zwykłą” umowę o pracę na czas niekreślony, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Pracodawca musi tylko pamiętać o zmianie warunków zatrudnienia w zakresie stanowiska (już nie np. „uczeń – monter” tylko „monter”)  i  wynagrodzenia (nie niższe niż obowiązujące minimalne wynagrodzenie). Pracownika obowiązują już powszechne regulacje w zakresie czasu pracy, urlopów i innych zwolnień od pracy. 

Pracodawca może wypowiedzieć  umowę na zasadach ogólnych, podając faktyczną i konkretną przyczynę.

W przypadku umowy na czas określony pracodawca również może zatrudnić byłego ucznia jako pełnoprawnego pracownika. Natomiast jeśli nie ma takiego zamiaru, umowa rozwiąże się z upływem czasu na jaki ją zawarto i pracownikowi należy wydać świadectwo pracy.

W kolejnym artykule: Jakie kwalifikacje powinna posiadać osoba prowadząca praktyczną naukę zawodu?